Nguyên nhân nào gây cháy rừng phòng hộ ven biển ở Quảng bình?

Ngày 4/9/2018 một trận cháy lớn chưa từng thấy tại rừng phòng hộ ven biển thuộc địa bàn ở huyện Quảng ninh tỉnh Quảng bình. Nguyên nhân nào dẩn đến trận cháy dữ dội khó cứu chửa này ở rừng phòng hộ.

 

 Rừng phòng hộ trồng cây keo lá tràm cháy trụi.

   Sơ lược về vùng đồi cát này có rừng phòng hộ vốn đã từ lâu. Trước hết phải kể đến là cây rười một loài cỏ bản địa mọc tự nhiên trên vùng đồi cát. Nó có tác dụng chống cát bay cát chảy nhờ cấu trúc bộ rễ kết hợp với cành lá rất đặc trưng chống chịu trên đồi cát. Một loài cây khác do con người đem trồng từ thời Pháp thuộc đó là cây phi lao. Loài cây này tỏ ra rất hiệu quả khi được trồng và phát triển trên đồi cát. Nhờ bộ rễ khỏe và thân cành dẻo dai đặc biệt ở trên các đồi cát cao. Nó kết hợp với cây rười mọc tự nhiên thành một tổ hợp bảo vệ nạn cát bay cát chảy rất hiệu quả. Cây phi lao thích hợp trên đồi cát còn cây Rười thích hợp ở bãi cát bằng.

   Tuy nhiên khoảng 20 năm gần đây trên miền đất vùng đồi cát này con người chúng ta đã làm thay đổi gần như căn bản về cây trồng trên rừng phòng hộ. Người ta phá bỏ rừng cây phi lao mặc dù trước đó đã tốn bao nhiêu là công của trồng mới thêm phi lao phủ xanh đồi cát! Đồng thời cũng phá bỏ luôn cây rười mọc tự nhiên bảo vệ cát. Để đồng loạt thay thế một loại cây đó là keo lá tràm của Úc. Loài cây này có một ưu điểm là có thể phát triển khá nhanh trên cát. Nhưng nhược điểm thì quá nhiều điều cần bàn. Trước hết đây không phải là loài cây để thay thế được cây phi lao và cây rười khi trồng trên cát. Nó quá giòn dể gảy khi gặp gió bão đây là vùng bão, khả năng trụ vững trên đồi cát không thể sánh với phi lao. Tuy nhiên nhược điểm cốt tử của nó phảỉ điểm đến đó là đã tạo ra lớp thực bì cực kỳ nguy hiểm.

 

 

 Thực bì dày trên cát như lớp bùi nhùi, cháy chỉ là thời gian

  Cây phi lao là loài lá kim khối lượng ít khi rụng lá, cành cây dẻo giai khó gảy. Ngược lại keo lá tràm lá cây nhiều và lớn hơn khi lá già rụng có khối lượng rất nhiều, mặt khác cành cây giòn dể gặp gió lớn là gảy. Một góp mặt nửa là mật độ cây trồng (loài keo này có thể phát triển to và cao đến hàng chục mét). Nhưng không hiểu sao lại được trồng với gián cách khoảng 1m thành ra chen chúc mọc! Vừa tốn cây, tốn công lại gây hại.

 

 

 Cây keo được trồng với mật độ dày

 Theo thời gian hổn hợp lá và cành rơi rụng cứ chồng chất bổ sung cho lớp thực bì dày lên. Nếu như ở vùng đất ẩm thì lớp thực bì này có thể bị phân hủy. Nhưng vì ở trên vùng đồi cát thường khô ráo kết hợp với lá loài cây này có chất dầu nên càng khó để vi sinh vật phân hủy. Nó trở thành như mớ bùi nhùi đã soạn sẳn trên bình diện rộng hàng trăm héc ta. Đặc biệt vào mùa nắng nóng gió lào, nó không phát cháy mới là lạ. Khi đã cháy thì lại cực kỳ khó chửa do lớp thực bì quá mênh mông. Vụ cháy rừng phòng hộ ngày 4/9 là một minh chứng điển hình sau cháy đã 3 ngày mà lửa khói nhiều nơi vẩn âm ỷ. Mặc dù trước đó đã huy động các lực lượng chửa cháy nhưng vì thực bì quá rộng lớn bị cháy ngầm nên khó kiểm soát hết.

 

Sau cháy 3 ngày lửa vẩn cháy âm ỷ dưới lớp thực bì

 Trong tự nhiên phải trải qua hàng trăm ngàn đến hàng triệu năm chọn lọc để phù hợp với môi trường sống. Con người có nhận thức có thể rút ngắn thời gian nhưng phải nghiên cứu, phân tích, so sánh, thử nghiệm để đạt như mong muốn. Cây keo lá tràm trồng trên cát đã nẩy sinh vấn đề. Đó là sự cảnh báo nó sẻ còn tiếp tục gây cháy khó lường khó kiểm soát, cần phải thay đổi loài cây không phù hợp này trên đồi cát Quảng bình.

Lê Văn Thưa